Circa Jndorum mercedem extramtneraJ laborantiüm.
i 63
!J)e obligA
•
t iom refli·
t utionú in.,
ftlfotu.
•
l~
'
ne
durn
viui pro mortuis coguntur foluere, pau–
peres illi grauenrur , quod grauamen eo
p~él:o
deuitatur.
,
6C?7·
~od
ad refütutionem fpeél'at, animad–
uerfum eius obligationem non oriri ex radice,
qure in propofitione cafus indicatur, quod fcili–
cet res pbs valeat, quam artificis labori
fü
delci:
tum.
Sic
enim frequenter euenit,vt
qui
eft prre–
cipuus in aliqua Officina ,
&
ad cuius regimen
inferiores Officiales funt foliti laborare, oél9,aut
etiam duodecim accipiat pro eo ,
pro
quo qua–
tuor tantum contulit Officiali : vnde neque ex
eo quod Indorum opera plus valeant, quarn ip–
fis
eft impenfum , in eo debeant partem habere
pretio. Radix ergo allegationis alia eft, fcilicet
defedus competentis merced is, & violentus la–
bor , contra Indorum libertatem.
In
eo aurem
quod innuitur, videlicet Indos id, quod cornmo–
do
alioru.m faciunt , fuornet ipforum facere po–
tuiífe ; tune quidern in coníiderationem veniet,
~uando
illi
íic erant ad laborandum difpofiti ,
&
a
Prretore , aut Caciguio funt impediti ;
tune
enim obligatio reftitutioniS' vrgebit : kd non in–
tegre, quandoquidem non eft foblatúm lucrum
in aél:u, fed in potentia
&
fpe.
Et
ita folutio pro
diél:o lucro, arbitrio víri prudentis facienda,ficut
&
compenfatio pro inrequali mercede,& violata
libertare, cornputandum eft fi:ipendium, quan–
ooquidem id ' quod lucri
obuenturmñ~rat
J
la-
borando, & non aliter, obueniffet..
N ota1tdt1
608.
Et
hrec quidem ápud Auél:orem, pro
circA refa·
quibus induél:a nullius alterius
am~~oritas
, ÍUnt
/111iormn.
enim adeo explórata , vt fuperuacuum
circ~ ill~
vifurn fuerit patronos aduocare
:
ex quo v1den
forfan poífet res
eífe
opinabiles,vt eíle illre folent,
pro
quibus ·citantur Audores. ClEod equidem
ad eorum erraticas cogirationes profligandas de–
ferui t, qui vt iniuftos agendi modos lucris infi•
ftentes tueantur , ad confuetudines prouocant ;
curn tarnen illre eífe rationabiles debeant,vt
Iu–
ra clamant,
&
a
Nobis eft etia1rt frepius concia•
ma,turn.
Qp~m
autem
a
ratione aliena
lit
pr~fata confuetudo , vel nemine probante , patebit
oculis Chriíl:ianis.
Et
de hoc
a
Nobis diél:um
Tit.I. T/Jefauri
n.t29.
de agriwlarurn tenui
íl:id.
pendio)oquentibus,ficut
&
de paél:orum
n.Ijb.
vbi &aultum diximus, Regia circa ho.c excu–
bante pietate
&
iuftitia pariter,
vt
paruulis auxi–
lio tali egentibus, quod Regia efr Maieftate
~i:
gniílirnurn , confulatur.
Pro
quo fic Ca:ffiodort
c"ffiod~rtu.
ver.bis Theodoricus
: Cordi nobis eft
,
cunéfos
ih
commune protegete;
fed
eos maxime,
qu.osfibí no•
uimus
defuiffe
,
fic
enim
iequitatis libra[eru11.bitur,
ji
auxilium largíamur imp"ribus
,
~
f!1Ctum noflrí
pro paruulis, ín{olentibtts opponamus.
Si
e
ille.
.
cirea
obli·
609.
Sed circa
refrit.~tionern
pro violata
l.i:–
gationemre·
berrare, de qua nuper diél:um, non vicletur eífe
jlitut.ionu
confta'ns Auél:oris rnens, in cafo etenirn propo·–
ob
vrolatAm
fito
ei affini, de quo
Rc{olut.prued.
de Indorum
l1hertAtem
¿· .
'd
d b ·
r'.
e
fil
"''
Jlet
ad·
ven mone , 1 negar , quo a 1pio IUetat a
r...
"erfumfo·
maturn. Cafos
fuit
eius , qui oél:o Indos
a
Co–
lutionú .Au·
mire delVillar Ímpctrauerat pro excol.endo prre..
ilor.
dio,
&
eos ante p1ortem ne-poti legauit,
&
qoo..
rurn con6rmationem legatarius
a
Marchi<?ne de
Cafrete fu cceíforeProrege informatione efl:
prre~
uia confecutus. Cum autem terras reuera non
habcret,
qt.libus
cxcolendis1
poífet illos
ap'plicar~,
alteri eos vendidit fub penGone annua
ducento~
rum
oél:iregalium.
Et
contraél:us guidem repro:n
batus eft; íicut huiufrnodi alij, de qu ibus
refolt1-
tione pruedenti
, annuentibus viris alijs doétis,
pro quo fic ille claud it propria manu, notis cha:..
raél:eribusr
Ad bunc cafum reJPonderunt
poftea alij
P . Auil~.·
Theologi Limre,
&
omnes conuenerur:it contra•
él:um fuiífe iniufturn, & quod
N.
tenebatur du--
centos oél:iregales refrituere , quarnuis erga eos,
'quibus erar facienda reíl:itutio non coníenferunt•
Mag.Lorenzana dix it faciendam Indis, Fr. Ro-
chus emptori,
&
hoc cerrius reputo (
vt
in Con.a
filio dixi) in foro confcientire loquendo,quia ille
non ernit laborem Iodorum,quandoguideln
ip""
fis
rnercedern pro eo foluebat , !ed prrefumptum
ius, quod venditor erga illos haberet:
&
ita prre.:.
diél:i oél:iregales
funt
ernptori refriruendi , cum
eum ob malam fidem non conftet
a
iudi ce con•
demnatum , vt de Simoníaco prerio aíferiturc.
Animaduerterunt etiam.
I.
quód
fi
Indorum
'aligua interuenit vexario , eorum principalis
cauífa fuit emptor, fecundaria vend itor: &
ego
approbo.
2.
lreíionem libertatis non eífe pecu-
nia cornpenfabilem fimpliórer acceptam fine
damnis alijs,
.Et
approbo
:
diél:is addens videri
mihi probabiiius in orn ni euentu deberi Indis
eam rnercedem , qure volunrarijs: nam aíligna.o
tio & impartitio venditorifud:a, fuit inualida
&
nulla, in falfa relatione fundata,
&
ita lndi libe•
ri ,
&
nullo
aflignationis ligatí vinculo, remanfe-
tunt.
Sic ille.
6
IO.
Licet autem pro neganda obligatione
F1mdamtn•
ob
lrefam Hb'ertatern, nullurn neque ab ipfo, ne-
ta pro
id~
que ab alijs fundamentum a0ducatur videtur
poífe probari.
Primo
, quia libertas efi bonum
fuperioris Ordinis , vnde nodalmurn carmen
Non bene pro tato liberttU f!enditur aura.
~a
ratione neque damna in vita, falute, &
fa..
roa pecunia €omperiíabilia Íunt, iuxta rccepram
grauium
fyriptoru~
fententia01,
pro qua videri
poteft
P.
Leílius
lib.
i.
de
luft~
&
iur.Cap.9.dt;b.
23.
&
Cap.11.dub.16.
d_e
quo
& diél:um.a
No–
bis
tit.6.
~ap.
3.
n.ii.Vbi piures qt_Joad corpo–
ralem lrefionern adduél:i.
2.
quia radices obliga–
~.ionis
hic videntur locum non
hab~re
, guia ne•
que ex re accepta , neque ex iniufia acceprione,
quas communiter Dadores af1ignant de
refiitu•
tione agentes.
61
I.
Nihilo~ÍnÚ~
vetoflmilius appafet
op•
Conttarium
poíitum , quod & diél:um
a
Nobis
citato 1oco
Jlatuieur,
&
Thefauri Tit.fcilicet 6.nu.24.
Vbi reftitutionel?
prob
4
tur.,
faciendam eífe ftatuimus pro recluíione Indorú,
qua ad
labora~dum
adfi:ringuntúr ,
&
ptobRUi-
mus
ex
eo quüd
fit
illud genus captiu it_atis; fic ut
autem in feruis illud eft ptetio reftimabile , ita
&
in
Indis. .Prreterquam quod in eo eft manifcfta
darnnificatio , ex qua
~tiam
oritur
refrít~
tionis
obligatio, vt Doélores de illa agentes ob{eruant,
quia illa lntelligitur nomine iniuftre ac eptionis,
proquo Catdinalis Lugo
Tomo
1.
de
Iufl.Difj.8.
num.
2).
quicumque enim alteri damnttm infert,
aufert aliqúid ab eo,
&
fic dicitur
teneri
ratione
in~
iuffuVccepf.tiohis,
~t ª.i~
P.Leílius
(upra
Cap.7.
nu.
P. Leffiu~.:
Hj.
cr .
Per
iniup arn
aueptionem.
Atqui in
cafu ,
de 1quo agimus aliquid auferrur ab lndis,
fc ili cet libertas , quandoquidern more feruorum
v
.nduntur
:
ergo obligatio
ex eo
reíl:itutionis
infurgiEd