0000747689

~So

Phyfica

Difp. X 1

Cau[a finali.

caufam_;¡liquam ,.t effcllus debct cau[ari vr qi¡od , &

id quod deber

refic~re

caufam

caufaliusdcbet ficri

quo,vel deber elle idquo effcll:us caur:i: lit, vt iam

fape dixiJcd allio,vel caufahras caufo: ellicicmis non

id quod , fed id quo lit effellus cauf:e finalis; ergo

cftcauíaliras eius, quia íicur nullus el\ effcllus caulre

finalis niíi idem ip(c' qui

fic

vr quod acaufa dlicicmi

fropm ilbm , ira nulla ratio eft caufalita_s caufa: fina–

lia ni!i id quo lit cffell:us cau(re effic1ent1s proptcr fi–

nem, fed all:io, & caufalitas cauíre eflicientis nullo

modo potell ficci , vt quod, fed.necdfario

deb~r

fieri

vt quo gratia finis,id eft ncccífano deber eífc 1d quo

fit,& producirnr vtquod effi:dus: ergo aébo,feu cau–

falitas cauGe eflicicntis non refpicit caufam finalcm vr

cffeélus,fcd podus vt caufaliras neccílario.

..i

Prretcrca,quia non modo effcélus ipíi oriunrur

fi-

ne, ícd etiarn caufalimcs, quibus producuntur, ip!i,

non enim cau(at elell:ionem folum, & mcdium cle–

él:um

propterfin~m,[ed

etiam all:iones ip(as,per quas

digo, & cxequor eaufo propter fincm , vt ,patct, fed

non cauíantur vr quod,& vt tcrrninus, quia illas in–

tend1mus;& ordinamus ad alias terminos:ago oriun–

tur vt quo,nam vnaqtJreque res oritur

caufa , vt eft

in fc,fed in fe cíl: quo,& non quod;crgo oritur vt quo.

Minar íic probatur, quia aél:io oritur vt aétio , fed

aél:io vt aétio cft quo oritur, fluit, & litcffeél:us; ergo

oritur vr quo, [cu vt via ad aliud.

Tertio principaliter íic argumentar

fimili; nam

all:us potentire cognofcitiure Jpendet ab obieél:o.

potentia;vnde caufalitas tam obieéli, quam potentire,

nihil aliud eíl: quam ipfamet aél:io, quarenus fluir ab

obiell:o ,

poteAtia , nam Vt efl: ab obicll:o dicitUr

cauíalitas eius, vr vero eíl:

potentia eíl: cauíalitas il–

lius • íic igirur aéHo voluntatis fimul ac

fit

nece!fario

pender a voluncace,&

finc,illa ergo eadcm aél:io qua–

tenus cíl:

voluntate

dcpendcntia aél:iua ab illa,

quatenus vero eíl: gra tia finis eíl: depcodeotia finalis,

feu finalizatio;eíl: cnim quoad hoc diucrlitas

int~r

fi–

nem,

obietl:um paremia: cogno[ccntis, nam obie–

tl:um potentire cognofcitiare concurrir cllicientcr;bo–

num autem voluntatis propofitum

folum finaliter

concurrir ; quia folum cau[alitas prodacitur

ca11fa

dficienrc,& dimanar ab illa gratia finis, fiue finis rea–

liter phyGcc , úue intentióoaliter realiter

folum

cxi!tat.

Interrogabis, an omnis aél:io tá interior, quam cx–

terior,tárn illic1ra, quam imperara

lit

caufaliras caufa:

finalis,fcn finalizacio,& ratio dillicultatis eíl:;nam all:us

volunraris' qure all:io illicita

voluntate folet dici po–

tius cíl: cffcél:us, quam cau[alitas eius.

·l

Ad hoc aurem rcfpondeo quod in allu volunraris,

~cilicet

amo~e

potfUmus aélionem difiingoerc ab

1pfa qualitate,amarionem nimirum ab amare, & qua–

litarem , feu amorcm dicemus effe effeél:um cauíre fi–

nalis , amationem vero qu:r: eíl: all:io, qua producicur

qualitas amoris, quatenus in íuo genere eíl: gratia fi–

nis effc caufalitatem eius,!icur ptoporcionalirer dicen–

dum eíl: de

cau~litate effe~iua,

deinde ctiamíi in illo

all:u non di!linguantur ex natura rei illre dure ratio–

ncs,fed lingacur ve falluntur Thomiíl:re,pura aél:io fine

termino,nihilominus non repugnar , vt cadenJ res q=

ell effeél:us caufre

lit

etiam fub alía conGdcrationc

c;i.u[alitas , quando ille cffeétus cíl: ipfamet aél:io, fuf–

fidtq~c d~íl:inétio

rationis vt diíl:inguatur per modum

cauíahm1s, vcl per modum effcétus , !icut fufficit

diílinél:io rationis, vt eadem entitas lit aél:io, & paf–

íio, all:io prout fluir ab agente, paffio vt eft in íub-

iell:o.

Dices , non poífe eandcm aél:ionem effe caufalita–

tem duarum caufarum.

Conrra,quia vt fupra fa:pC:

dixiim~s,cadem

voio di-

ueríis refpeél:ibus ell caufalitas m.lterire , & formre,

licct illre eau[re diucdarurn rationum Ílnt caufu:, imo

c:adcm entitas mu.tationis , vt cíl: aél:10 eft caui"alttas

agentis,vt vero eíl: pallo eft caufaliras materia:,quam–

uis aél:io, & pa!Iio re non diíl:inguanmr , & íimilircr

eadcm aél:io.diuedis refpeél:ibus c!l caufalitas primre,

& fecunda: caufa:,& ratio

priori cft, quia vna,

ea–

dcm aél:io pcr

ipCam poteft immediatc pcndere

mukis cau!is ab vnaquaquc in Íuo genere, arque ita

mediante illa cauíamr cffoél:us ab eildcm cau!is, idcó–

que per comparationem ad vnamquamque earum cll

•

caufaliras vniufcuiu[que, &

comrario cíl: propriade–

pendencia talis effeélus,a tali cauía.

Dillicilius

~xplicatu

videtur

:.liud punél:um de 17

aél:ionibus impcratisJeu cxtcrioribus, videtur cnim

fu-·

pcrior dofuma non poífe ad prrediél:as afüones ,

cffcélus applicari, quia cauf:i final1s non mouct po–

tencias fobieétas voluntdti, fed folum ipfam volunra-

te m,qure pollea non finaliter,íed dfeél:iuc mouct, aut

ap plicat inferiores potcntias,ad aélioncs carum ; ergo

finis vt Ílc nullam propriam cauíalitatem haber in has

aél:ioncs.

De his ergo aél:ionibus imperatis dicl potcíl: cum

eximio Doll:orc;quamuis phyticc, & fecundum cnti–

tatem aél io externa

íic

difiinéb ab intcriore all:u vo–

luntatis tamen in raticme all:ionis,& in ordine ad cau–

íalitatem finis habere rationcm vnius, quia v.g.finem

mouere ad volendum fcribere,<'.lc ad fcriprionem ipfam

non ÍUnt duo.Ccd vnum,& idem,qu1a illa duo ita funt

nexa,vt Íeparari non poffim,loquor enim de volitionc,

qua: dl per modum vfus,& pwximc imperar allioncrn

cxternam fcribcndi,vnde vlccrius dici pote!\ caufalira–

tcm finalcm,quam dixirnusdfc in aél:u interiori,&

cíi

ipfa aél:ione elicita idcmificari cffe !imul ca

ufal

itatem

ipíius all:lls interioris,& cxrerioris,qui cum í.lo necef–

fario coniungitur,quamuis diuerfo modo;nam refpeél:IJ

interioris íe habet proximi:,& mtriníec.c,refpeélll vero

exterioris magis cxtrinfxcc, & remoce, nequepropter

hanc raúonem dicetur finis caufa per accidC:s aél:us ex–

terni,cum omnino ncceífario ac pe'!: fe fequamr excau–

falitate eius,& ipíe ita moueat volumatem,vt íimul,&:

per modmn vnius moueat ad excqmuioncm aétos im-

perandi

voluntate.

Necctiam obllat, quod huiufmodi caufalitas nihil

addat afüonicxtcriori, niG denorninationem exuinfc–

cam,quia talis all:io non dicimr caufari,Íeu pendere,vt

quo

fine folum,quia illa denominatio cxtrinfccz. efi a

fine,Íed quia ipfamctaél:io prout hic & nunc

lit

re vc–

ra,ac procedit gratia finis,& propter ipfum,eo vel ma–

ximi:,quod hrec caufalitas quodammodoeíl: moralis,&

quaíi arrificiofa,& intelleélualis,& ideo non eíl: in om–

nibus requiparandacum callfalitate ellicientis in con•

nexione qllam haber ipfa cum caufa eHicient.i,quia re–

fpeélll huius cíl: magis phy!ica, & realis.

Deinde addi poteíl: aél:um imperat11m eo modo,quo

~()

hic,& mmc a tali agente progrcdimr • elfc

effeél:um

caufa: finalis per modum aél:ionis,& cauíalitatem cius .

refpeélu rci faél:re prop:er illum finem per candé ipfam

aél:ionem,na m illa medimte pender ille cffeél:us

tali

fine,& nihil aliud eíl: effe caufalitatcm,quá dfc,quaG

via,qua pender cffell:us

caufa in tali genere caufa:,in

hac autem dependencia non eíl: con!ideranduseffcétus,.

quaíi materialiter, vt eíl: talis res;Ílc enim nonícmpct

requim illam dcpendcntiam per ralcm caufalirarcm,

vr per fe necefsarium aliquid ad fuum·cfse,[cd coníidc·

randum eíl: formaliter quatenus cíl: dfellu,s hic,

nunc tali modo faélus , quo modo nt,císario includit

ordinem ad talem all:ionem,& ad modum agcndi.

_Yltimo

princ~palirer.

!ic probarur p:rc

fen~cntiá,

quia aut caufahtas fi111s prrecedit ipíam aéhonem

agentis tam intcriorcm,quam cxteriorem,aut fcqoimr

aétioncm,