0000747689

Phyfica. Dif.p. IV.

De mai-etia.,

in caufa cfficiente, qnia cauía

dl:

in aél:u pcr aéHo-

rran(cuncem;immanens

~ll:,qua:

ip(~

produtic

ci–

nem, aél:io vero,non

di:

fine termino' terminus vero

feél:um

vt intdlcél:us in

producir intclleél:ionem:

aél:ionis cfl cffoél:us cau(a: agentis , ergo de primo ad

trmÍlens efl, qua: cxrra

producir elfeétum; vt

i~nis

vlrimum caufa agens in aél:u non efl fine foo '!fdl:u

dum alium producir igncm:

in aél:u.Vndc prius vr priusaaturanon'potefl cílefine

Caufa inrrinfcca diuid1tur in formalcm,

mate-

pofleriori natura.

rialem: Marerialis eíl:; qua: rccipiendo formam con-

De caufa autem finali, qure cciam extrinfcca cíl:, vt

ílimir compoÍlmm ; Forn')jllis

e(l

qua: dando fema-

bcni: ait Pacer Suarcz, conflat non fonper requircre

teria:,& informar:do illarn;coníl:ituit elfeétum.

rcalcmcxíflcnti~rn

ad caufandum;a\iquando vero pof-

Iraleui Mincrua tcrigi diuifionem hanc, & ddini-

'[e

illam habcrc,quando (cilicer finis non mouet,vt fíat

tiones cauíarnm, quia data opera aél:urus fum de

il-

Í(d vr acquiratur ;

vcl

accidenralíter perficiatur: hinc

lis rraétatibus propriis , & particularibús harum cau–

eruo

lit

aliqucm finern quantum ad rem 1pfarn , qua:

farum.

efi

fiuis ; polfe ecre priorem in reali cxiflenria fuo cf-

foétu : id ramcn non ccre nccdíarium,imo nequc ctiá

_lk

-"'i:

'lft_

Jl< :

_>f~

-•

_lfJ.

.-'l·,$,

_\fl

_"1

_\ti

..,>f!.,:

lf•

vr finis aétucaufans fimul remporc cxiflar cum cffe-

si¡r<l'lf J1JfU"l¡r<

l"ljf"!>flll'l

rin ....

S'ljllS"flS'ljll.T'

;.¡tl

li:u íuo,fed folum vlrirno;qnia id,quod eíl: primum in

inmuione; eíl: vltimum in execu1ionc; ÍI autem cum

proporcione fumatur¡ ctiam in hac caufa verifieamr

illud ptonunciamm,caufam in

aéh1

cffe fimul cum ef–

feél:u

in aélu; nimirum fi illud effo de caufa in aélu

inrclligarur íccundum illud

elfo,

illi ncc llarium ad

cauCandurn,

quia in caufa finali [ufficit clfc apprc–

hcnfum :nccdfario elfe Ílmul

fin

is aél:u cauíans cum

fuo cffeél:u ; quia non porefl aétu mouere agens :

niÍI

Ílr

apprchenfiim. Vndc dcomni priori,

po–

ll:criori natura,

rcélc ponderetur, verificatur noflra

eonclufio.

S T I O

Vlc.

Quotuplex

Út

Cauía.

Rimo diuiditut Caufa vt Ílciin primam,ac inerca-

tam,& increaram ; cauía iocreara cll Deus,id cíl:,

caufa illa :qure

Íe

indepcndens,& non ab alio cn:efl

Cufficicns ad operandum ; impmicipatámquc habcn¡¡

vircutem operandi.

Caufa creataen ilh, qua: ab

alía

depcndet

;-1tl

íua

viruuc,& opcrationc;patticipatque cam ah incteata,

vr homo;Sol,Lco &c.

Caufa crcata diuidittlr in inrriníccam,

cxtrinfc-

caro;

cauCa cxtrinfeca

dl:

illa, qure non confümit per

foum e{[c cílc&um : ve homo qui caufac filium di–

fünél:um

Patre minimc confürmus pcr ene Pa–

tris :

Caufa intrinfcca

c!l:

iUa,

qu.~

pcr fuum cf!'c confü–

cuireffi:éhun(cu ,quai cfl de intrinCeca confürutione

clfcél:us,vt materia, & forma.

Caufa extriníca diuidimr in efficientcm,excrnpla-

rem,& finalem;cauía cfficiens eíl: principium inlluens

in cffi:él:um media aél:ione ; cauía excrnplaris fic íolet

dc(cribi

commnnit~r :

eíl: forma, quam elfcétus imi–

tarur

inrcntione agcmis , qui determinar fibi

finem:

Cauía finalis cíl:,qua: mouet

effi~ientem

cauíam,ad

clfcélumopcrandurn; v

proptcr quam dEicicns

:Ui.–

quid operarur.

Itcrum cauía ef!icicnsdiuiditur in phyÍlcam,& mo-

ralcm ; phyfica cfl qua: aél:ionc fluente

íua entitare

rcaliter producir dfeél:um.

Moralis cauía eíl: , quando veri: inlluit in clfc-

él:um; illi

ramcn

amibuirur, ac

in eam vcrc , &

rcalircr influem, vt eíl: caufa coníulcns , & impc–

uns:

Caufa cflicicns phyÍlca diuiditur in principalern,

inllmmcntalem-,Principalis,vt homorcfpcétu pro–

duél:ionis alrcriushominis; lnfhumcntalis, ve foncn

rcfpeél:u ipfius hominis produéti.

1_0

ltcrum caufa phyfic:i diuiditur in immancntem,

DISPVTATIO

IV.

'De Materia,

Proprietatibm

(aufa materia/ir.

QVJESTIO

nominibus

Macerix.

Mo diciturChaos aveteribus Poc-

tis,vt ab

ttcliodo,Orph~o,&Anax~ge>ra, co quod confufa, & perturbara

ra–

tione rerum omnium formas comple-

• él:arur.

.JEgyptij aurem mareriam fa:ccm prima: vira: dixe-

runr,quod omnium íubllantiarnm ; qua:

pcrcnni re–

ru~

ornnium fonrc,Deo nimirum prolluxerc:imperfe–

~1ffirna_ iit,quapropte~

apud

~cor.

diíl:.

qui;.

füon.1.ndcm de marena;Jercnpta Luna:clfigie adum–

brabant, quod Ílcuri Luna alieno ful11.ore eonfpicua

eíl:, ac modo hanc ,modo illam fpcciem exhiber. Ita

materia non niÍI aducntitio ornaru fplcndeat , & ad

a.liam, atque afüm íubinde formam fe íc elfiingi pa–

tlatur.

Tcrtio,dicirur Sylua ab Ariíl:otelc,quia vt

arbo-

ribus in Sylua conÍltis innumera: res 'artificiales con–

fici poffimr ; ita ex materia innurne;a: res narurales

oriuntnr.

Plato in The:i:reto marcriam vocat diílimilitudinis

regioncm, idem Diuinitari vndiquc diffimillimam,

qu~d

longHiiml:

Deo abiit, vtpore propc nihil : i11

Th1ma:o appellar, cam ,

mul\'X,11

id cllomnia habens:

finum, gremium, conccptaculum; quod formas exci–

piat,foueárque. In Philcbo eam nuncupat mulrirudi–

nem ; dicitur etiam Hylc nomine ora:co, & quo

Ara~

b~,&

Hcbra:í, pmim vfi

foerunt~t

ex Perro Grego–

rioTolo'.ano lib:

i.Synraxis arcis mirabilis capire fer-

to adduc1t

M¡rn~

q11aÍI ~e.res

qua:dam mdis,impoli–

ca,& vacua omm formaid1c1mr Mater, quia Ítcut ma–

ter íuo vrero prolem cominee antequam nafcatur , ira

materia íua potencia pra:concinct formas antcqoam

educanmr,& edancur in luccm; eadem rationeMa–

rrix voearur,quia ficut marrix lito gremio prolrm;fa:–

túmquc complcaitur, ipsúmque ftio-iinu fonct arque

tuerur, ira Marena in Íe íuícipir formam,cámquc

fo–

uet, ac confcruat,ob quam ctiarn racioncm locus,liuc

fuíccptaculum formarum nuncuparur.

Ahj

Philoíophi , Platonis in Thima:o vcfügiis

infiíl:cmcs, cam appellant Non cns,Ílc cnim

~ir

PIaro:

~od

cft,quod fempcr ell, gcnerationem autcm non

haber;& quid cll , quod gignitur q11idcm , nunquarn

autfm